Tert.am-ի հետ զրույցում համաներմամբ երեկ երկու տարի վեց ամսվա դատապարտված Քեմբրիջի համալսարանի շրջանավարտ Արամ Մուղալյանը , որը երեկ Արմավիրի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի դահլիճից համաներման կիրառմամբ ազատ արձակվեց, (ազատ են արձակվել նույն գործով անցնող Ռոբերտ Փիլոյանը, Գագիկ Առաքելյանը, Արթուր Քլյանը) ադրադառնում է հարցերին, թե խոտի դեզի ծխահարման գործից ինչ դասեր առավ, ի՞նչ դասեր առավ բանտից, ինչ տեսավ այնտեղ և ինչ է անելու ապագայում:
- Արամ, չե՞ք ափսոսում, որ չմնացիք Անգլիայում և վերադարձաք Հայաստան:
- Չեմ ափսոսում, որովհետև ինչ եղել, եղել է և եղած բաների համար չեմ ափսոսում, ուղղակի փորձում եմ ապագայի համար հետևություններ անել: Ինչ վերաբերում է Անգլիա վերադառնալուն, ապա պետք է մեջբերեմ Քենեդիին, ով ասում էր՝ «ոչ թե հարցրու, թե ինչ արեց քո երկիրը քեզ համար, այլ, թե դու ինչ կարող ես անել քո երկրի համար»: Ու այնտեղ էլ սկզբում հեշտ չի եղել, և ինչ-որ մարդիկ այդ երկրում պայքարել են, որ կարգուկանոն հաստատվի: Այս երկրում ինձ վատություն արեցին, բայց ես չեմ փորձում իմ երկրի դեմ չարանալ: Եվ ես այդ լավությունը անելու եմ պայքարի տեսքով, որը սկսվել է բերդում՝ հացադուլի ու ջրադուլի տեսքով:
Ինձ համար շատ կարևոր է հասարակության կարծիքը, որի հիմնական մասը գտնում էր, որ այդ դատավճիռը աբսուրդ է: Գիտեք՝ մեկ վկայով չորս հոգու չորս դրվագով դատում են, այն դեպքում, երբ ոչ ոք ոչ մեկին չի տեսել, ասում է, որ մոտավորապես նման է:
Եվ այս համաներումը զուտ մի նպատակ ունի, որ բոլոր այն քննչական կեղծարար գործողությունները արդարացման դատավճռի ժամանակ ի հայտ էին գալու: Պատկերացնո՞ւմ եք արդարացման դատավճռի դեպքում ինչքան մարդ էր նկատողություն ստանալու, ինչքան մարդու վրա էր «չէպէ» լինելու էդ անօրինական գործողությունների համար: Դրա համար, էդ համաներումն օգտագործվեց, քանի որ հասարակական կարծիքը շատ ուժգին էր՝ «ինչո՞ւ եք փակել չորս բարձագույն կրթությամբ երիտասարդների՝ մեկը մեկից աբսուրդ մեղադրանքներով: Էնքան էլ ծիծաղալու է՝ ասում են՝ խոտ վառել էլ չէ, «ծխահարել»:
-Դուք մեղադրանքները համարում եք աբսուրդ, բայց չե՞ք կարծում, որ դրանք ինչ-որ բիծ կթողեն այն փայլուն կարիերայի վրա, որոնք Դուք կարող էիք ունենալ: Հնարավոր է, որ ինչ-որ միջազգային կազմակերպություններ Ձեր առաջ փակեն դռները:
-Նույն այդ միջազգային կազմակերպությունները շատ լավ հասկանում են, թե Հայաստանում վիճակը ոնց է և գործին նայելով… Եվ հետո, ամեն ինչ վերջացած չէ, մենք դիմելու ենք Վերաքննիչ, Վճռաբեկ և ինչու չէ՝ եվրոպական դատարան: Բացի դրանից, նա, ով պայքարում է արդարության համար, էս դեպքը նայելով չի մտածի… ավելի շատ կմտածի, որ սխալ ժամանակ սխալ տեղում ենք եղել: Ասեմ, որ երրորդ դրվագով ՝ տուժողներից մեկը ինչ-որ ավտոմեքենայի համար էր տեսել, թվերը մի քիչ ուրիշ, գնացել էր ոստիկանությունը տարբեր վարորդների հարցաքննել։ Այդ արձանագրությունները գործում կան, բայց ոչ մեկին չէին կարողացել բռնացնել, որովհետև անցած երեք ամիսների ընթացքում ոչ մեկը Արմավիրի մարզում չէր մնացել:
- Ձեր կարծիքով՝ ինչո՞ւ Ձեր դեմ գործ հարուցեցին:
- Քննիչն ասաց՝ «բա հո էդ գործերը մեր վրա չի՞ մնալու», երեք դրվագով գնացել են տասնյակ ավտոներ են ստուգել, բան չեն գտել, վերջին դրվագով էլ ինչ-որ մեկը եղել է, վերևից ասել են՝ «մեկին բռնեք», դարձրեք մեկ գործ: Կրկնում եմ, իրենց պետք էր ինչ-որ մեղավոր գտնել, տուժողն էլ դատարանում ասաց՝«ոչ մեկին չեմ ճանաչում, վնաս չկա», գործով ասում են՝ որ իր տան դիմաց ինչ-որ կրակ են վառել, ամեն մեկը իր մեկնաբանությունն է տալիս, քննիչների մեկնաբանությունը, որ ուզել ենք խոտը վառել: Բայց եթե ուզենայինք մի երկու մետր մոտիկ կվառվեր: Ու ասեմ, որ վկաներից մեկը, որը ցուցմունք էր տվել մյուս երեք դրվագներով, երկու տարի էր դպրոց գնացել, քննիչը գրել էր, ինքը տակը ստորագրել է:
- Այսինքն՝ Դուք չորս դրվագներով էլ դեպքի վայրում չեք եղել:
- Իհարկե, ես ոչ տուժողին եմ ճանաչում ու տուժողն էլ ասում է՝ «բան չեմ ուզում, տղերքին բաց թողեք, գնան»: Ստեղ խնդիրը ուրիշ է, համակարգի սխալն է:
- Իսկ հնարավոր համարո՞ւմ եք, որ ինչ–որ մեկը վրեժխնդիր է եղել Ձեզնից:
- Ես ոչ քաղաքականությամբ եմ զբաղվել, ոչ օպոզիցիայի մեջ եմ, ոչ բիզնեսմեն եմ, ոչ օլիգարխի տղա եմ, որ ինչ-որ մեկի բիզնեսին խանգարեմ: Այստեղ ավելի շատ ձնագնդի էֆեկտն է, որ սկզբում բերման ենթարկեցին, հետո ձերբակալեցին՝ գույքի ոչնչացման փորձ հանցակազմով, հետո դարձրին խուլիգանություն և էսպես շարունակ: Ու քանի որ ինձ էլ, տղաներին էլ կալանքի տակ պահել են, դա ամենամեծ «մինուսն է», Հայաստանում չգրված օրենք է՝ ձերբակալեցին, կալանավորեցին և վերջ, անմեղ էլ լինես, մի հատ ուրիշ գործ պետք է վրեդ կարեն, որ քեզ հանկարծ չարդարացնեն: Եթե հանկարծ արդարացրեցին՝ քննիչ, դատախազ, մեղադրող, նրանց բոլորի վրա շատ լուրջ «չէպէ» է գալիս, որ անմեղ մարդուն բռնել եք:
- Իսկ իրենց չէր կանգնեցնո՞ւմ այն փաստը, որ Քեմբրիջի համալսարանի շրջանավարտ եք:
- Իրենց համար մեկ էր, հետո տղաներից բոլորն էլ բարձրագույն կրթությամբ են, մեկն էլ ձյուդոյի չեմպիոն է, մեկը Բժշկական համալսարանի ուսանող, բոլորս էլ որևէ կապ չենք ունեցել կրիմինալի հետ:
- Խոսում եք իրավապահ համակարգի անարդարությունների մասին, այդ ամենի մասին իմացել եք Ձեր և ընկերների անձնակա՞ն գործերով, թե՞ բանտում՝ այլ դատապարտյալների անարդարությունների պատմություններ լսելով:
-Բանտում ամեն տեսակի մարդկանց հանդիպել եմ, սկսած մարդուց, ում հետ խոսացել եմ, ասել է՝ ցմահ են տվել ու մարդ,որը ավելի քիչ ազատազրկման է դատապարտվել: Ու բոլոր մարդկանց մեջ էլ նկատել եմ, որ եթե եղել է մեղավոր, արել է, ասել է՝ լավ եմ արել, մարդ կա, որ բողոքել է, որ շատ տարիների է ազատազրկման է դատապարտվել, ոչ իրավաչափ: Իհարկե, դատապարտյալների մեծ մասը, եթե հանցագործություն են արել՝ մարդ են սպանել, գողություն են արել, ես չեմ ասում, որ լավ են արել կամ նրանց չպետք է մեկուսացնեն հասարակությունից, բայց մյուս կողմից էլ բազմաթիվ անմեղ մարդիկ կան, (ՔԿՀ-ներում – Tert.am), որոնք իմ պես բերվել են: Ու քանի որ քննիչների վրա էդ գործերը չեն կարող «թթվել» ոնց որ իրենք են ասում, պետք է լուծվեն, դիմում են նույն մեթոդների ինչ-որ մեր դեպքում՝ կալանավորում են: Միացում ես հեռուստացույցը՝ բացահայտումները ավելացել են այսքան տոկոսով, այնքան, բայց կարող եմ ասում, որ տանում, անմեղ մարդկանց ճակատագրերը խեղում են, որ ինչ-որ ցուցանիշ ցույց տան:
- Լավ, իսկ բանտում Ձեր՝ Քեմբրիջի համալսարանի շրջանավարտ լինելը տպավորություն թողնո՞ւմ էր, հարգո՞ւմ էին Ձեզ քրեական աշխարհում:
- Ինձ ամեն տեղ էլ հարգում են, (ծիծաղում է), ու ես որ միջավայրը գնացել եմ՝ իմ սկզբունքներին չեմ դավաճանել: Եվ բանտում գտնվելու այս վեց ամիսների ընթացքում 50–ից ավել գիրք եմ կարդացել, մի մասը մասնագիտական, մի մասը՝ ռուսերեն, հայերեն: Ու կարևորը, բանտում կլինի, թե որտեղ, ես կարծում եմ՝ չկոտրվելն է, դրա համար ես որոշեցի, որ այդտեղից ես պետք է հաղթանակած դուրս գամ: Ասեմ, որ ինչքան էլ վատ մարդկանց միջավայրում էլ լինես, ամեն տեղից էլ սովորելու բան կա: Ես օրինակ՝ բանտում դասեր սովորեցի, որ Քեմբրիջում չէի սովորել:
– Ի՞նչ դասեր էին դրանք:
-Ամենակարևորը՝ որտեղ էլ լինես միշտ քեզ ուժեղ պահես: Եթե մի անգամ կոտրվեցիր, դու ինչ էլ անես, չես կարող վերականգնվել ու գահավիժում ես ներքև, ու քո ողնաշարը ջարդում են: Հիմա նորից բերեմ մեր օրինակը. մեզ ասում էին՝ «արի , գործը վիզ վերցրա, արագացված դատավարության կարգով կդատենք»: Եթե մենք մեր մեղքը ընդունեինք, իրենց վրա ընդհանրապես խնդիր չէր լինի: Ուղղակի, հակառակ էֆեկտը տվեց, որովհետև ես ինքս իմ մեջ որոշեցի, որ պետք է ավելի պնդանամ, ու թեկուզ, հա, ամեն ինչ մի քիչ հետաձգել, բայց սա ինձ համար մարդկային հաղթանակ էր, որովհետև ես իմ որակների առումով պնդացա: Բանտի դպրոցով անցնելուց հետո ոչ մեկից չես վախենա, իհարկե, «վախենալը» բառի ուղղակի իմաստով չեմ ասում: Եվ ես հիմա էնքան ուժեղ եմ, որ ոչ մի բանից չեմ վախենում:
- Աշխատանքի առաջարկներ չե՞ք հասցրել ստանալ:
- Դեռ աշխատանքով չեմ հետաքրքրվել, բայց համոզված եմ՝ զուտ իմ գիտելիքների առումով խնդիր չի լինի, աշխատանք կգտնեմ:Իսկ ինչ վերաբերում է, կոնկրետ երբ աշխատանք ման գամ, ուզում եմ այս՝ մի կարճ ժամանակահատվածում վերականգնվեմ: Նաև դեռ առջևում է վերաքննիչ, Վճռաբեկ դատարան, և ես պայքարելու եմ, որ արդարությունը վերականգնվի հենց Հայաստանում: Թեկուզ քեզ համաներել են, բայց եթե դու վճռի հետ համաձայն չես … գիտեք՝ ոնց որ Ձեզ ձերբակալեն, կես տարի պահեն, համաներմամբ ազատ արձակեն, մի բան էլ ասեն՝ «շնորհակալ եղիր»: Չարած բանի համար ես պետք է իրենց շնորհակալ լինեմ, ասեմ՝ «հա, մերսի, որ թողել եք»: Իմ կարծիքով՝ ուժեղ մարդը մինչև վերջ պետք է պայքարի:
- Ասում եք՝ ես օպոզիցիոներ չեմ եղել, բայց Ձեր բառապաշար սպրդած խոսքերը վկայում են, որ Դուք հասունացել եք և՛ քաղաքականապես, և՛ որպես քաղաքացի, որ տեր է իր իրավունքներին: Հնարավո՞ր է, որ բանտից հետո քաղաքականությամբ զբաղվեք կամ քաղաքացիական պայքարին միանաք:
- Իմ ընկերներից մեկը, պարզ եմ ասում՝ դատարանում էլ ասաց՝ ՀՀԿ-ի անդամ է, ես ոչ մի կուսակցության անդամ չեմ, մյուս ընկերներս՝ նույնպես: Հիմա էդ կուսակցական-ոչ կուսակցական էական չէ, որովհետև իշխանության էլեմենտների մեջ էլ, բավականին … բերդում նայելով, քանի հատ ոստիկանապետ էին բռնել, բերել: Ուստի կարծում եմ՝ դա իշխանություն-օպոզիցիա խնդիրը չէ, դա համակարգի խնդիրն է: Սխալ:
